Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach – Piotr Grochowski

Opis

Piotr Grochowski „Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach”
dodruk

Bohaterami niniejszej książki są wędrowni dziadowie-żebracy. Stanowili oni dawniej niezwykle barwną i aktywną grupę, która odgrywała istotną rolę w życiu tradycyjnych społeczności wiejskich. Byli swego rodzaju pośrednikami między światem żywych i zmarłych, modlili się, śpiewali pieśni, przynosili nowiny z dalekiego świata. Jednocześnie ze względu na swoją obcość i odmienność oraz otaczającą ich aurę tajemniczości wywoływali żywe zainteresowanie i skrajnie zróżnicowane reakcje. Wędrowni żebracy wzbudzali szacunek i strach, a zarazem byli obiektem ataków, tematem niewybrednych dowcipów, parodii oraz licznych plotek i sensacyjnych opowieści. Najbardziej frapujące jest jednak to, że dziad funkcjonował równocześnie jako swoista i wieloznaczna figura myślenia, która w różnym czasie i różnych środowiskach społecznych organizowała pewne sfery zbiorowych wyobrażeń i emocji. Ta perspektywa jest ciekawa również z tego powodu, że figura owa nie ma wyłącznie charakteru historycznego i w pewnym zakresie jest ona żywa również w myśleniu współczesnym, o czym dobitnie świadczy znany powszechnie przypadek użycia frazy „spieprzaj dziadu”.

Paralele to seria wydawnicza, w ramach której publikowane są studia i monografie mieszczące się w nurcie współczesnej komparatystyki i badań interdyscyplinarnych z pogranicza folklorystyki, literaturoznawstwa oraz antropologii kultury.

Spis treści

Wstęp – 7

Część I Mędrcy i oszuści

Rozdział 1. Przybysze z „tamtego świata” – 19
1.1. Dziadowie-zmarli – 19
1.2. Dziadowie-żebracy – 37
1.2.1. Dziad jako obcy-wędrowiec – 38
1.2.2. Dziad jako obcy-odmieniec – 44
1.2.3. Dziad jako pobożny chrześcijanin – 53
1.2.4. Dziad jako czarownik i znachor – 60
1.3. Dziady weselne i dziadowie-kolędnicy – 67

Rozdział 2. Cech próżniaków i złoczyńców – 93
2.1. Przemiana stosunku do żebraków – 93
2.2. Katalog dziadowskich oszustw – 107
2.2.1. Uwagi wstępne – 107
2.2.2. Fałszywa pobożność – 112
2.2.3. Udawanie pielgrzymów – 114
2.2.4. Udawanie opętania lub nawiedzenia – 118
2.2.5. Fałszywi kwestarze – 120
2.2.6. Udawanie kalectwa – 122
2.2.7. Dziadowskie bale – 125
2.2.8. Dziadowskie skarby – 131
2.3. Ludowe anegdoty o dziadach – 132
2.4. Podsumowanie – 137

Rozdział 3. Lirnicy i emisariusze – 139
3.1. Dziadowie-lirnicy – 139
3.2. Szpiedzy i emisariusze – 161

Rozdział 4. Dziadowskie rzemiosło – 168
4.1. Środki „aktorskie” – 168
4.2. Sposoby zarobkowania – 174
4.3. Tajne organizacje – 181

Część II Pieśni z repertuaru wędrownych dziadów-żebraków

Rozdział 1. Co to jest pieśń dziadowska? – 191
1.1. Definicje i klasyfikacje – 191
1.2. Sposób funkcjonowania pieśni z repertuaru dziadowskiego – 201
1.3. Repertuar pieśniowy dziadów-żebraków – 210

Rozdział 2. W kręgu poetyki – 224
2.1. Tematy – 225
2.2. Kompozycja zdarzeń – 229
2.3. Czas i przestrzeń – 240
2.4. Wzbudzanie lęku i litości – 249

Rozdział 3. W kręgu idei i funkcji – 264
3.1. Obraz świata – 264
3.2. Funkcje pieśni śpiewanych przez dziadów-żebraków – 284

Zakończenie – 292
Aneks – 297
Legendy hagiograficzne – 300
Legendy maryjne – 310
Legendy apokryficzne – 319
Pieśni o śmierci – 333
Pieśni o końcu świata – 342
Pieśni o upadku obyczajów – 346
Pieśni nowiniarskie – 348
Ballady o dzieciobójczyni – 358
Pieśni o sierotach – 360
Inne – 367
Bibliografia – 372
Wykaz ilustracji – 383
Dziady. The point about wandering beggars and their songs. The summary  – 386

O Autorze

Piotr Grochowski – folklorysta i kulturoznawca, profesor w Katedrze Kulturoznawstwa UMK w Toruniu. Zajmuje się badaniem różnych form tradycyjnego folkloru słownego i XIX-wiecznej literatury popularnej oraz studiami nad funkcjonowaniem i przetwarzaniem tradycji w kulturze współczesnej i świecie technologii cyfrowych. Autor książek Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach, Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX w. oraz Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne. Redaktor i współredaktor tomów Netlor. Wiedza cyfrowych tubylców oraz Folklor w dobie Internetu; redaktor czasopisma „Lud”.

Miejsce wydania: Toruń
Rok wydania: 2009
Język: polski, streszczenie w języku angielskim
Liczba stron: 388
Format: 145 x 210 mm
Oprawa: miękka
Seria: Paralele: Folklor – Literatura – Kultura
ISBN: 978-83-231-2383-5
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika