Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim – Andrzej Buko (red.)

Opis

Andrzej Buko (red.) „Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk”
oprawa miękka

Pogranicze Mazowsza i Rusi okresu wczesnego średniowiecza stanowi dla archeologów i historyków-mediewistów wyjątkowe pole badań. Tereny te stosunkowo późno zaczynają wchodzić w orbitę wpływów chrześcijaństwa, czemu sprzyjało ich peryferyjne położenie w stosunku do centrów kulturowych Polski i Rusi. Brak lokalnych ośrodków administracyjnych i religijnych oraz sąsiedztwo pogańskiej Litwy sprawiały, że na terenach dorzecza środkowego Bugu i górnej Narwi, dłużej aniżeli gdzie indziej, trwały przedchrześcijańskie praktyki religijne. Wraz z postępami chrześcijaństwa obszary te weszły w strefę rywalizacji podmiotów politycznych (Polska-Ruś) oraz ideologicznych (Kościoły Rzymski i Wschodni). W efekcie ukształtował się tu unikatowy konglomerat etniczny i kulturowy, w którym mieszały się wpływy obydwu religii chrześcijańskich oraz mających starsze korzenie praktyk pogańskich. Wszystko to dodaje obserwowanym tu rytuałom pogrzebowym nieznanego na innych obszarach ziem polskich, niepowtarzalnego kolorytu. Ilustracją tej opinii są prezentowane na stronach niniejszej publikacji dawne i nowe odkrycia, które tylko tutaj i w takiej postaci mogły zaistnieć.

Spis treści

1. Wprowadzenie (Andrzej Buko)
1.1. Cele i zakres badań
1.2. Metody badawcze
1.3. Uwagi o układzie pracy
1. Introduction (Summary)

2. Wybrane aspekty uwarunkowań środowiskowych i kulturowych rozwoju osadnictwa na pograniczu mazowiecko-ruskim (Dominik Chudzik)
2.1. Uwarunkowania środowiskowe
2.2. Wybrane uwarunkowania kulturowe
2.3. Podsumowanie
2. Environmental and cultural conditions of settlement development in the Mazovian-Ruthenian borderlands: some aspects of research (Summary)

3. Wschodnia granica Mazowsza w średniowieczu w świetle danych historycznych (X–XV w.) (Kazimierz Pacuski)
3.1. Wstęp. Granica w X – 1. połowie XI w.
3.2. Granica Mazowsza Wschodniego na północ od Narwi. Uwagi wstępne
3.3. Granica wschodnia kasztelanii wiskiej w 1. połowie XIV w.
3.4. Granica Mazowsza Wschodniego pomiędzy Narwią i Bugiem
3.5. Granica Mazowsza na południe od Bugu
3.6. Granica południowa ziemi drohickiej
3.7 Wschodnia granica ziemi drohickiej z ziemią brzeską na północ od Bugu
3.8. Wschodnia granica ziemi bielskiej
3.9. Podsumowanie
3. The eastern border of Mazovia in the Middle Ages in the light of the written sources (the 10th – the 15th century) (Summary)

4. Badania nieinwazyjne wybranych mikroregionów osadniczych (Dariusz Krasnodębski, Katarzyna Skrzyńska, Hanna Olczak)
4.1. Założenia metodyczno-merytoryczne badań powierzchniowych
4.2. Zajączki
4.3. Zbucz
4.4. Krasna Wieś i Mołoczki
4.5. Klukowicze i Bobrówka
4.6. Dzięcioły
4.7. Huszlew
4.8. Czekanów
4.9. Podnieśno
4.10. Podsumowanie
4. Non-invasive research of selected microregional settlements (Summary)

5. Elementy wczesnośredniowiecznych rytuałów funeralnych i kultowych w dorzeczu górnej Narwi w IX–XIII w.: nowe badania i analizy wcześniej pozyskanych źródeł
5.1. Kontynuacja osadnictwa czy ponowne wykorzystanie starszych nekropoli? Dwa cmentarzyska kurhanowe w Uroczysku Szczekotowo w Puszczy Białowieskiej oraz cmentarzyska kurhanowe i z grobami w obstawach kamiennych w Zbuczu (Dariusz Krasnodębski, Hanna Olczak)
5.2. Wschodniosłowiańskie szkieletowe cmentarzysko kurhanowe w Uroczysku Jelonka w Puszczy Białowieskiej
(Hanna Olczak, Dariusz Krasnodębski)
5.3. Osobliwości obrzędowości funeralnej na przykładzie cmentarzyska z grobami w obstawach kamiennych i kurhanami w Szczytach-Dzięciołowie (Hanna Olczak, Dariusz Krasnodębski)
5.4. Daniłowo Małe i Suraż: dwa cmentarzyska płaskie nad górną Narwią – nowe spojrzenie na wyniki badań (Hanna Olczak, Dariusz Krasnodębski, Krystyna Bieńkowska)
5.5. Problemy datowania nekropoli kurhanowych na Podlasiu: przykład cmentarzyska w Koźlikach nad Narwią (Dariusz Krasnodębski, Hanna Olczak)
5.6. Zbucz i Mołoczki: wczesnośredniowieczne miejsca kultu w międzyrzeczu Narwi i Bugu (Dariusz Krasnodębski, Hanna Olczak)
5. Elements of the early medieval funeral and cult rituals in upper Narew River basin from the 9th to the 13th century: the analysis of newly acquired and existing evidences (Summary)

6. Długie trwanie praktyk funeralnych. Przykład obiektu nr 8 z cmentarzyska kurhanowego w Czekanowie (Katarzyna Skrzyńska)
6.1. Wstęp
6.2. Wyniki prospekcji geofizycznej oraz pomiary topograficzne (Wiesław Małkowski)
6.3. Badania sondażowe kopca nr 8
6.4. Podsumowanie
6. Longevity of funeral practices. The example of the Feature No. 8 from a barrow cemetery at Czekanów (Summary)

7. Birytualizm na cmentarzysku „Tureckie Mogiły” w Czekanowie – zjawisko jednostkowe czy świadectwo przeżywającej się tradycji? (Monika Radzikowska)
7.1. Wstęp
7.2. Historia badań
7.3. Próba analizy cmentarzyska na przykładzie usytuowania wybranych grobów
7.4. Groby ciałopalne
7.5. Inwentarze grobowe
7.6. Podsumowanie
7. Bi-ritual graves on the flat cemetery with stone constructions at Czekanów – an exceptional phenomenon or remnant of an older tradition? (Summary)

8. Cmentarzysko kurhanowe w Walimie – nowy potencjal badawczy archeologii funeralnej (Katarzyna Skrzyńska)
8.1. Wstęp
8.2. Badania sondażowe w 2013 r.
8.3. Podsumowanie i wnioski
8.4. Wyniki analiz makroskopowych szczątków roślinnych ze stanowiska Walim, gm. Stara Kornica (Grzegorz Skrzyński)
8. The barrow cemetery at Walim – a new potential for funeral archaeology (Summary)

9. Ceramika naczyniowa z wczesnośredniowiecznych cmentarzysk dorzecza środkowego Bugu jako wskaźnik tradycji regionalnych i przemian kulturowych (Hanna Olczak, Agata Wójcik)
9.1. Wstęp
9.2. Kontekst znalezienia i stan zachowania naczyń glinianych pochodzących z różnych typów nekropoli
9.3. Charakterystyka technologiczna i stylistyczna naczyń
9.4. Funkcja ceramiki znajdowanej w obrębie zespołów grobowych i jej rola w obrzędach pogrzebowych
9.5. Podsumowanie
9. Pottery from early medieval burial grounds in the basin of the middle Bug River as an indicator of regional traditions and cultural changes (Summary)

10. Wybrane aspekty badań przyrodniczych
10.1. Wyniki oznaczeń taksonomicznych makroskopowych szczątków roślinnych oraz pozostałości drewna z wybranych cmentarzysk mazowiecko-ruskiego pogranicza (Grzegorz Skrzyński)
10.2. Analiza szczątków zwierzęcych z wczesnośredniowiecznych pochówków ze stanowiska Niewiarowo-Sochy (Kamil Niemczak)
10. Some aspects of natural science research (Summary)

11. Biostruktura ludności z wczesnośredniowiecznego Suraża (Judyta J. Gładykowska-Rzeczycka)
11.1. Materiał i metoda badań
11.2. Struktura antropologiczna: demograficzna i morfologiczna
11.3. Struktura zdrowotna
11.4. Podsumowanie
11. Biological structure of the early medieval population of Suraż (Summary)

12. Szczątki ciałopalne z cmentarzysk pogranicza mazowiecko-ruskiego. Analiza bioarcheologiczna (Elżbieta Jaskulska)
12.1. Wstęp
12.2. Materiał
12.3. Metody
12.4. Analiza
12.5. Wnioski
12. Cremation residues from cemeteries of the Mazovian-Ruthenian frontier. A bioarchaeological approach (Summary)

13. Charakterystyki antropologiczne populacji pogranicza mazowiecko-ruskiego na przykładzie wybranych grobów z cmentarzysk wschodniego Mazowsza (Łukasz Maurycy Stanaszek)
13.1. Wstęp
13.2. Charakterystyki antropologiczne
13.3. Wnioski
13. Anthropological characteristics of the borderlands population: the example of selected graves from cemeteries of eastern Mazovia (Summary)

14. Badania genetyczne szczątków kostnych z cmentarzysk na pograniczu mazowiecko-ruskim (Martyna Molak, Ewa Suchecka, Wiesław Bogdanowicz)
14.1. Wstęp
14.2. Materiał i metody
14.3. Wyniki
14.4. Dyskusja
14.5. Załączniki
14.6. Kryteria selekcji materiałów do analiz aDNA (Katarzyna Skrzyńska, Dariusz Krasnodębski)
14. Genetic examinations of human bone deposits from cemeteries of the Mazovian-Ruthenian borderland (Summary)

15. Problem trwania elementów dawnej obrzędowości w dobie konwersji religijnej (XI – 1. połowa XIII w.) (Joanna Kalaga)
15.1. Miejsca i obiekty kultów pogańskich
15.2. Pogańskie cmentarze i praktyki pogrzebowe
15.3. Podsumowanie
15. The continuity of the old rituals at the time of religious conversion (the 11th – the first half of the 13th century) (Summary)

16. Wczesny etap chrystianizacji (XI–XIII w.): pomiędzy historią i archeologią (Katarzyna Skrzyńska)
16.1. Historyczne tło chrystianizacji
16.2. Cmentarzyska kurhanowe z pochówkami szkieletowymi
16.3. Płaskie cmentarzyska z grobami w obstawach kamiennych
16.4. Płaskie cmentarzyska birytualne i szkieletowe
16.5. Podsumowanie
16. The early phase of Christianization (the 11th – the 13th centuries): between history and archaeology (Summary)

17. Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim: podsumowanie wyników badań (Andrzej Buko)
17. The beginnings of Christianity on the Polish-Ruthenian frontier: a summary of the research results (Summary)

Załącznik: Spis cmentarzysk i miejsc kultu pogańskiego zidentyfikowanych na wczesnośredniowiecznym pograniczu mazowiecko-ruskim i oznaczonych na mapie zbiorczej (Katarzyna Skrzyńska)
Attachment: List of cemeteries and places of pagan cult located on the early medieval Mazovian-Ruthenian borderland and included in the cumulative map
Mapa zbiorcza: Wczesnośredniowieczne cmentarzyska i miejsca kultu pogańskiego w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi oraz w północno-wschodniej części Wysoczyzny Siedleckiej (Katarzyna Skrzyńska)
Cumulative map: The early medieval cemeteries and places of pagan cult in the basin of the Bug River and the upper Narew River and in the north-eastern part of the Siedlecka Upland
Bibliografia (oprac. Monika Radzikowska, Katarzyna Skrzyńska, Hanna Olczak, Dariusz Krasnodębski)
Bibliography
Indeks nazw geograficznych (oprac. Krzysztof Burek)
Index of geographic names
Streszczenie
Summary
Spis rycin
List of Figures
Spis tabel
List of Tables

Redaktor: Andrzej Buko
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2019
Język: polski, streszczenie w języku angielskim
Liczba stron: 388
Format:  A4
Okładka: miękka
ISBN: 978-83-949882-1-0
Wydawca: Instytut Archeologii i Etnologii PAN