Wolin wczesnośredniowieczny część 2 – Przemysław Urbańczyk, Błażej Stanisławski, Władysław Filipowiak (red.)

Opis

„Wolin wczesnośredniowieczny część 2”
Seria: Origines Polonorum, tom VII
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Redakcja: Błażej Stanisławski, Władysław Filipowiak

Wolin był przez cztery stulecia (VIII/IX-XII w.) jednym z najważniejszych ośrodków w strefie nadbałtyckiej. Zamieszkiwała go głównie ludność słowiańska. W okresie największej świetności (X-XI w.) w wolińskim grodzie wyraźne były wpływy skandynawskie. Stał się w tym czasie wielkim centrum produkcji rzemieślniczej, węzłem komunikacyjnym oraz miejscem wymiany dóbr.

“Wolin wczesnośredniowieczny część 2” prezentuje rezultaty interdyscyplinarnych badań przyrodniczych, obejmujących studia z zakresu geomorfologii, palinologii, archeozoologii, archeoichtiologii i dendrologii. Ich zakres oraz jakość plasują Wolin na szczególnej pozycji wśród ośrodków leżących na ziemiach polskich pod względem poznania środowiska naturalnego, w którym żyli jego mieszkańcy. Przedmiotem rozważań są ponadto pozostałości umocnień obronnych odsłonięte w obrębie nawarstwień osadniczych tego ośrodka, znaleziska monet, kwestia obecności skandynawskiej nad Dziwną oraz zagadnienia z zakresu szkutnictwa, żeglugi i budownictwa portowego. Praca zawiera również podsumowanie rezultatów dotychczasowych badań archeologicznych, historycznych i przyrodniczych. Staną się one zapewne przyczynkiem do przyszłej dyskusji nad rolą Wolina w procesach społeczno-kulturowych, które zachodziły w strefie nadbałtyckiej oraz na ziemiach polskich.

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opublikowanie serii monografii, będącą rezultatem zrealizowanego w latach 1999-2004 projektu badawczego Komitetu Badań Naukowych „Ziemie polskie na przełomie tysiącleci”, który koordynował IAE PAN.

Spis treści

O autorach – 9
Wstęp (Błażej Stanisławski) – 15

Rozdział I. Badania przyrodnicze – 25
1. Przemiany środowiska przyrodniczego okolic Wolina podczas holocenu, ze szczególnym uwzględnieniem okresu wczesnego średniowiecza (Ryszard K. Borówka, Andrzej Witkowski, Monika Lutyńska, Julita Tomkowiak, Krystyna Kowalczyk, Tomasz Duda, Robert Woziński) – 25
1.1. Metody badań – 26
1.2. Teren badań – 27
1.3. Wyniki badań – 29
1.4. Budowa geologiczna i rozwój paleogeograficzny Doliny Dziwny w okolicy Wolina – 46
2. Zmiany środowiska przyrodniczego i użytkowanie roślin we wczesnośredniowiecznym Wolinie (Małgorzata Latałowa) – 49
2.1. Stanowiska paleobotaniczne, materiał i metody badań – 51
2.2. Przekształcenia roślinności pod wpływem osadnictwa wczesnośredniowiecznego – 52
2.3. Rolnictwo i użytkowanie roślin – 55
2.4. Przesłanki archeobotaniczne dotyczące kontaktów dalekosiężnych i handlu materiałem roślinnym – 63
2.5. Podsumowanie – 64
3. Wczesnośredniowieczne rybołówstwo mieszkańców Wolina w świetle badań pozostałości archeoichtiologicznych (Zygmunt Chełkowski, Jarosław Filipiak ) – 65
3.1. Materiał i metoda – 66
3.2. Pozostałości kostne – 67
3.3. Rodzaje anatomiczne kości – 68
3.4. Występowanie gatunków ryb – 71
3.5. Liczebność i masa ryb – 74
3.6. Charakterystyka poszczególnych gatunków ryb – 76
3.7. Dyskusja – 79
3.8. Wnioski – 82
4. Zwierzęta we wczesnośredniowiecznym Wolinie. Badania archeozoologiczne (Jerzy Gawlikowski, Jerzy Stępień) – 82
4.1. Materiał badawczy i metody – 83
4.2. Charakterystyka materiałów kostnych z poszczególnych stanowisk i wykopów archeologicznych – 85
4.3. Struktura pogłowia oraz spożycie mięsa – 117
4.4. Charakterystyka morfologiczna zwierząt – 133
4.5. Zmiany patomorfologiczne kości – 149
4.6. Rzemieślnicze zabytki kostne i rogowe – 158
4.7. Wnioski – 162
5. Wczesnośredniowieczne zabytki drewniane z Wolina w świetle analizy surowcowej (Tomasz Stępnik) – 171
5.1. Analiza drewna wykorzystywanego w bednarstwie – 172
5.2. Analiza drewna zabytków toczonych – 180
5.3. Analizy drewna zabytków drążonych – 185
5.4. Analizy drewna łuczyw, narzędzi i zabytków dekorowanych – 190
5.5. Wnioski – 193

Rozdział II. Studia problemowe – 197
1. Umocnienia obronne wczesnośredniowiecznego Wolina (Eugeniusz Cnotliwy) – 197
1.1. Stare Miasto, wykop nr 5 – 199
1.2. Stare Miasto, wykop nr 7 – 239
1.3. Przedmieście Południowe – 241
1.4. Srebrne Wzgórze – 248
1.5. Rozwój umocnień obronnych wczesnośredniowiecznego Wolina – 265
1.6. Zakończenie – 277
2. Monety wczesnośredniowieczne z badań archeologicznych w Wolinie (Genowefa Horoszko) – 277
2.1. Wykaz znalezisk monet wczesnośredniowiecznych z Wolina – 278
2.2. Analiza znalezisk – 286
3. Wczesnośredniowieczny skarb monet ze Srebrnego Wzgórza w Wolinie z 2. połowy X w. (Mateusz Bogucki, Dorota Malarczyk) – 291
3.1. Katalog znalezisk – 292
3.2. Analiza skarbu – 309
4. Jómsvikinga saga w świetle źródeł archeologicznych (Błażej Stanisławski) – 318
4.1. Obecność skandynawska w Wolinie w świetle źródeł archeologicznych – 325
4.2. Archeologia a tradycja sag – 345
5. Korabnictwo, port i żegluga wczesnośredniowiecznego Wolina (Władysław Filipowiak, Wojciech Filipowiak) – 350
5.1. Korabnictwo – 350
5.2. Port – 371
5.3. Żegluga – 381

Rozdział III. Wolin we wczesnym średniowieczu – podsumowanie (Władysław Filipowiak, Błażej Stanisławowski) – 387

Bibliografia – 405
Summary – 427
Indeks osób – 436
Indeks nazw geograficznych i etnicznych – 442
Spis ilustracji, rycin i tabel – 447

Tytuł: Wolin wczesnośredniowieczny, część 2
Seria: Origines Polonorum, tom VII
Redaktor: Błażej Stanisławski, Władysław Filipowiak
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Opracowanie graficzne: Zenon Porada
Na okładce: rekonstrukcja budynku o konstrukcji sumikowo-łątkowej w Wolinie oraz figurka czterotwarzowa z Wolina (schyłek X w.) (fot. Błażej Stanisławski)
Miejsce: Warszawa
Rok wydania: 2014
Język: polski, streszczenie w języku angielskim
Liczba stron: 460
Format: A4
Okładka: twarda
ISBN: 978-83-7436-335-8
Wydawca: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Trio