Gród Kalisz-Zawodziewe we wczesnym średniowieczu – Tadeusz Baranowski, Dorota Cyngot (red.)

Opis

„Gród Kalisz-Zawodziewe we wczesnym średniowieczu”
Seria: Origines Polonorum, tom XVII
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Redakcja: Tadeusz Baranowski, Dorota Cyngot

Gród w Kaliszu na Zawodziu to jeden z głównych wczesnośredniowiecznych grodów Wielkopolski, centrum osadnicze, gospodarcze, siedziba władzy świeckiej i kościelnej, a wcześniej zapewne ośrodek pogański. Publikacja „Gród Kalisz-Zawodzie we wczesnym średniowieczu” ujmuje rezultaty prac kilku generacji archeologów i historyków.

Badania archeologiczne na Zawodziu zapoczątkował Włodzimierz Demetrykiewicz (1903 r.). Najdonioślejsze odkrycia dokonane podczas badań milenijnych są dziełem ekipy IHKM PAN po kierunkiem Iwony i Krzysztofa Dąbrowskich (1958-1965). Kontynuowała je ekipa IAE PAN kierowana przez Tadeusza Baranowskiego (1982-1995 i 2006-2007). W 2007 r. powstał rezerwat archeologiczny „Kaliski gród Piastów”. Materiały archeologiczne uzyskane podczas badań wykopaliskowych w kaliskim grodzie zostały opublikowane w niniejszym tomie na poziomie źródłowym. W powiązaniu z dynamicznym procesem przemian środowiska naturalnego i w kontekście dziejów grodu ukazane zostały odkryte obiekty (umocnienia grodu, zabudowa mieszkalno-gospodarcza, architektura sakralna wraz z rekonstrukcjami budowli, pochówki w obrębie cmentarza przykościelnego) oraz zabytki ruchome (ceramika, przedmioty z metalu, kości, z rogu, drewna, gliny, kamienia, szkła). Przedstawiono też najważniejsze interpretacje odkrytych źródeł oraz wysunięto hipotezy badawcze, wymagające weryfikacji w przyszłości.

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opublikowanie serii monografii, będącą rezultatem zrealizowanego w latach 1999-2004 projektu badawczego Komitetu Badań Naukowych „Ziemie polskie na przełomie tysiącleci”, który koordynował IAE PAN.

Spis treści

O autorach – 9
WPROWADZENIE (Tadeusz Baranowski) – 13

HISTORI, ETAPY I METODY BADAŃ
I. Historia badań grodziska na Zawodziu (Tadeusz Baranowski) – 19
II. Etapy prac wykopaliskowych oraz stosowane metody badawcze i dokumentacyjne (Tadeusz Baranowski) – 27

POSZUKIWANIA GROBU MIESZKA III. HISTORIA
III. Historia poszukiwań w Kaliszu miejsca pochówku Mieszka III Starego (Karol Kollinger) – 35
IV. Pochówek Mieszka III Starego w Kaliszu. Przyczynek do studiów krytycznych nad wiarygodnością Kroniki tzw. wielkopolskiej (Karol Kollinger) – 53

WARUNKI NATURALNE KALISKIEG0 OŚRODKA GRODOWEGO
V. Środowisko naturalne w rejonie grodu na Zawodziu w Kaliszu (Tadeusz Baranowski) – 67
VI. Przemiany geomorfologii terenu grodziska na Zawodziu w Kaliszu (Ewa Stupnicka) – 75
VI.1. Załącznik 1: Opisy prób geologicznych z grodziska na Zawodziu, Kalisz (Ewa Stupnicka) (płyta CD)
VI.2. Załącznik 2: Opisy prób zebranych w 1991 r. z grodziska na Zawodziu, Kalisz (Ewa Stupnicka (płyta CD)

DZIEJE WCZESNOŚREDNIOWIECZNEGO KALISZA
VII. Kaliski ośrodek grodowy w państwie Piastów (Tadeusz Baranowski) – 83
VIII. Rozwój fundacji kościelnych w ośrodku kaliskim we wczesnym średniowieczu (Dariusz Wyczółkowski) – 89

GRODZISKO NA ZAWODZIU:
WARSTWY, OBIEKTY, STRUKTURY – LOKALIZACJA I CHRONOLOGIA
IX. Fazy rozwoju grodu. Zmiany zachodzące w przestrzeni grodu ujęte w fazy na podstawie analizy stratygrafii grodziska w Kaliszu na Zawodziu (Tadeusz Baranowski) – 101
IX.1. Aneks 1: Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 1958-1962 ( Tadeusz Baranowski, Małgorzata Gula, Dorota Cyngot ) (płyta CD)
IX.2. Aneks 2: Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 1982-1992 (Tadeusz Baranowski, Małgorzata Gula, Dorota Cyngot ) (płyta CD)
IX.3. Aneks 3: Wykaz jednostek stratygraficznych wyróżnionych podczas badań wykopaliskowych grodziska na Zawodziu w latach 2006-2007 ( Tadeusz Baranowski, Dorota Cyngot) (płyta CD)
X. Gród na Zawodziu w Kaliszu w świetle nowych wyników datowań 14 C (Tadeusz Baranowski, Gilberto Calderoni, Robert Żukowski) – 107
XI. System obrony stałej grodu Kalisz-Zawodzie (Dariusz Wyczółkowski) – 115
XII. Zabudowa mieszkalno-gospodarcza w obrębie grodu na Zawodziu (Dorota Cyngot, Dariusz Wyczółkowski) – 143
XIII. Kościół drewniany w Kaliszu na Zawodziu (Tadeusz Baranowski) – 155
XIV. Kościół św. Pawła na Zawodziu w Kaliszu w świetle badań archeologiczno-architektonicznych i historyczno-artystycznych z lat 1991-1992 (Teresa Rodzińska-Chorąży, Tomasz Więcławowicz) – 161
XV. Cmentarzysko pogańskie i cmentarz przykościelny na grodzisku Kalisz-Zawodzie (Tadeusz Baranowski) – 183
XV.1. Aneks: Katalog grobów z cmentarzyska przykościelnego na stanowisku Kalisz-Zawodzie, grodzisko (badania 1958-1965) (Tadeusz Baranowski) (płyta CD)
XVI. Szczątki ludzkie ze stanowiska Kalisz-Zawodzie (Rafał A. Fetner) – 189

ŹRÓDŁA ARCHEOLOGICZNE RUCHOME Z GRODZISKA NA ZAWODZIU
XVII. Ceramika z grodziska na Zawodziu. Wstępna charakterystyka na przykładzie zabytków z „budynku z beczką” i wykopu 9C na majdanie (Adam Kędzierski) – 201
XVIII. Wybrane zabytki metalowe z grodziska Kalisz-Zawodzie (Mariusz Błoński) – 235
XIX. Narzędzia złotnicze i inne ślady działalności złotniczej z grodziska na Zawodziu w Kaliszu (Mariusz Błoński, Tadeusz Baranowski) – 263
XX. Broń oraz elementy oporządzenia jeździeckiego i rzędu końskiego z grodziska Kalisz-Zawodzie (Mariusz Błoński, Igor Makulski) – 275
XXI. Monety średniowieczne z grodziska w Kaliszu-Zawodziu (Adam Kędzierski) – 303
XXII. Średniowieczne wyroby z surowca kościanego z grodziska w Kaliszu-Zawodziu (Joanna Piątkowska-Małecka) – 315
XXIII. Przedmioty z drewna i kory z grodziska Kalisz-Zawodzie (Paweł Rygiel) – 335
Tabele XXIII.1-3 (płyta CD)
XXIV. Przedmioty z gliny, kamienia i szkła z grodziska Kalisz-Zawodzie (Paweł Rygiel) – 351
Tabele XXIV.1-3 (płyta CD)

ZAKOŃCZENIE (Tadeusz Baranowski) – 369

STRESZCZENIE – 373

Bibliografia – 391
Indeks osób – 429
Indeks nazw geograficzno-historycznych i etnicznych – 439

Tytuł: Gród Kalisz-Zawodziewe we wczesnym średniowieczu
Seria: Origines Polonorum, tom XVII
Autor: Tadeusz Baranowski, Dorota Cyngot
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Projekt okładki: Zenon Porada
Na okładce: widok rezerwatu archeologicznego „Kaliski gród Piastów” na Zawodziu w Kaliszu, 2019 r. (fot. M. Osiadacz) oraz ołowiany krążek z XII w. z wizerunkiem smoka pożerającego własny ogon
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2023
Język: polski, streszczenia w języku angielskim
Liczba stron: 444
Format: A4 + CD
Okładka: twarda
ISBN: 978-83-66463-74-5
Wydawca: Instytut Archeologii i Etnologii PAN