Kruszwica wczesnośredniowieczna – Przemysław Urbańczyk, Wojciech Dzieduszycki, Joanna Sawicka (red.)

Opis

„Kruszwica wczesnośredniowieczna”
Seria: Origines Polonorum, tom XVI
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Redakcja: Wojciech Dzieduszycki, Joanna Sawicka

Z Kruszwicą wiąże się tradycja historyczna, którą śmiało możemy uznać za jedną z najstarszych w Polsce. Przez stulecia wzbogacała ona i modelowała swe wątki, pozostawiając żywą do dzisiaj. W grodzie nad Gopłem upatruje się miejsce śmierci złego władcy Popiela, o którym donosił w swej kronice Gall Anonim na początku XII stulecia. Dzieje ośrodka kruszwickiego są związane z powstawaniem państwowości polskiej i na stale wpisały się w polską historię dynastyczną, budowę państwa piastowskiego i jego struktur. Zlokalizowane tu miejsca, charakteryzującego się występowaniem dwóch koncepcji władzy reprezentowanej przez plemiennych i mitycznych Popielidów oraz wczesnopaństwowej władzy piastowskiej, wpisało się na trwale w naszą kulturę narodową. Nakreślenie nowej wizji dziejów tego miejsca i ukazanie jego wyjątkowości w procesie tworzenia się państwowości polskiej, jest jednym z głównych celów tej monografii. Najważniejszym jest jednak, przedstawienie zbioru unikatowych źródeł głównie archeologicznych pozyskanych w trakcie trwających od ponad 65 lat badań wykopaliskowych.

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opublikowanie serii monografii, będącą rezultatem zrealizowanego w latach 1999-2004 projektu badawczego Komitetu Badań Naukowych „Ziemie polskie na przełomie tysiącleci”, który koordynował IAE PAN.

Spis treści

O Autorach – 9
Wprowadzenie (Wojciech Dzieduszycki) – 13

I. Mit i historia
I.1. Kruszwica w średniowiecznej tradycji kulturowo-historycznej – od ,,Crusuicz” do pogańskiej metropolii (Jacek Banaszkiewicz) – 7
I.2. Miejsce Kruszwicy w świadomości narodowej Polaków (Wojciech Dzieduszycki) – 37
I.3. Wspólnoty lokalne i gospodarka średniowiecznej Kruszwicy w świetle źródeł archeologicznych oraz pisanych (Marcin Danielewski) – 49
I.4. Kruszwica w dziejach państwa i Kościoła polskiego doby piastowskiej (Józef Dobosz) – 69
I.5. Środowisko przyrodnicze Kruszwicy, rejonu nadgoplańskiego i jego eksploatacja w średniowieczu (Michał Kupczyk, Wojciech Dzieduszycki) – 101

II. Gród
II.1. Historia badań wykopaliskowych w Kruszwicy (Jarmila Kaczmarek) – 145
II.2. Wczesnośredniowieczny gród w Kruszwicy. Wprowadzenie (Wojciech Dzieduszycki) – 175
II.3. Wczesnośredniowieczny gród w Kruszwicy. Cz. I. Stratygrafia (Wojciech Dzieduszycki) – 181
II.4. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Cz. II. Chronologia (Wojciech Dzieduszycki) – 205
II.5. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Cz. III. Zabudowa (Wojciech Dzieduszycki) – 233
II.6. Wczesnośredniowieczne warsztaty ceramiki budowlanej i ich wytwory (Jarmila Kaczmarek) – 275
II.7. Wytwórczość kowalska we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy (Tomasz Sawicki) – 305
II.8. Studia nad obróbką drewna we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy. Narzędzia i techniki produkcji (Piotr Pawlak) – 351
II.9. Wczesnośredniowieczne pracownie skórnicze (Piotr Pawlak) – 363
II.10. Masowe i importowane tkaniny z wykopalisk w Kruszwicy (Jerzy Maik, Maria Cybulska) – 375
II.11. Tkaniny na sztyleciku z Kruszwicy (Andrzej Sikorski) – 383
II.12. Warsztaty szklarskie. Nowe interpretacje (Joanna Sawicka) – 387
II.13. Wyroby z kamieni jubilerskich i bursztynu (Ewa Lisowska, Piotr Gunia, Joanna Sawicka) – 411
II.14. Przedmioty z kości i poroża – wybrane ślady gospodarowania wolnym czasem (Agnieszka Stempin) – 429
II.15. Uwagi na temat zabytków pochodzenia ruskiego z Kruszwicy (Marcin Wołoszyn, Irena Brunarska, Marek Michalik) – 481
II.16. Ołowiana pieczęć księcia wołyńskiego Andrzeja Włodzimierzowicza (1119-1135) z Kruszwicy (Aleksandr Musin) – 493

III. Analiza materiałów bioarcheologicznych
III.1. Gospodarka zwierzętami średniowiecznego ośrodka kruszwickiego (Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka) – 505
III.2. Relikty wczesnośredniowiecznego grodu i zamku kazimierzowskiego w Kruszwicy w świetle danych archeobotanicznych (Joanna Rennwanz) – 545

Zakończenie – 555
Bibliografia – 565
Indeks osób – 603
Indeks nazw geograficznych i etnicznych – 612
Spis rycin i tabel – 617

Zawartość płyty DVD
Aneksy
1. Wyniki badań składu chemicznego wczesnośredniowiecznej ceramiki importowanej z Kruszwicy (Michał Auch, Maciej Trzeciecki)
2. Archeologia eksperymentalna – rekonstrukcja procesu formowania i wypału ceramicznych płytek posadzkowych (Jarmila Kaczmarek)
3. Kilka uwag o wczesnośredniowiecznej wadze składanej z Kruszwicy (Paweł Gan)
4. Kruszwica. Analiza zapraw i fragmentu tynku z freskiem (Danuta Michalska)
5. Ozdoby z muszli (Aldona Kurzawska, Anna Głód)
6. Analiza materiału entomologicznego ze stanowisk 2 i 4 w Kruszwicy, warstwy wczesnośredniowieczne (Marek Bąkowski)

Ilustracje i tabele
I.3. Wspólnoty lokalne i gospodarka średniowiecznej Kruszwicy w świetle źródeł archeologicznych oraz pisanych. Marcin Danielewski. Ilustracje I.3.1-4.
I.4. Kruszwica w dziejach państwa i Kościoła polskiego doby piastowskiej. Józef Dobosz. Ilustracje I.4.1-8
II.1. Historia badań wykopaliskowych w Kruszwicy. Jarmila Kaczmarek. Tabele II.1.1-4
II.2. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Wprowadzenie. Wojciech Dzieduszycki. Tabela II.2.1
II.3. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Cz. I. Stratygrafia. Wojciech Dzieduszycki. Tabele II.3.1-5
II.4. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Część II. Chronologia. Wojciech Dzieduszycki. Tabele II.4.1-14
II.5. Wczesnośredniowieczny gród kruszwicki. Cz. III. Zabudowa. Wojciech Dzieduszycki. Ilustracje II.5.1-25, tabele II.5.1-4
II.7. Wytwórczość kowalska we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy. Tomasz Sawicki. Tabele II.7.1-2
II.8. Studia nad obróbką drewna we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy. Narzędzia i techniki produkcji. Piotr Pawlak. Ilustracje II.8.1-7
II.9. Wczesnośredniowieczne pracownie skórnicze w Kruszwicy. Piotr Pawlak. Ilustracje II.9.1-10
II.14. Przedmioty z kości i poroża – wybrane ślady gospodarowania wolnym czasem. Agnieszka Stempin. Ilustracje II.14.1-9, tabela II.14.3

Katalogi
1. Wczesnośredniowieczne warsztaty ceramiki budowlanej i ich wytwory (Jarmila Kaczmarek) Katalog ceramiki budowlanej z kościoła św. Wita
2. Wytwórczość kowalska we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy (Tomasz Sawicki) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog wyrobów z żelaza
3. Studia nad obróbką drewna we wczesnośredniowiecznej Kruszwicy. Narzędzia i techniki produkcji (Piotr Pawlak) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog wyrobów z drewna
4. Wczesnośredniowieczne pracownie skórnicze (Piotr Pawlak) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog wyrobów ze skóry
5. Masowe i importowane tkaniny z wykopalisk w Kruszwicy (Jerzy Maik, Maria Cybulska) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog tkanin, nici i sznurków
6. Warsztaty szklarskie. Nowe interpretacje (Joanna Sawicka) Kruszwica stan. 2, 4, 17, katalog wyrobów ze szkła
7. Wyroby z kamieni jubilerskich i bursztynu (Ewa Lisowska, Piotr Gunia, Joanna Sawicka) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog wyrobów i surowca z kamieni półszlachetnych i bursztynu
8. Przedmioty z kości i poroża – wybrane ślady gospodarowania wolnym czasem (Agnieszka Stempin) Kruszwica stan. 2 i 4, katalog wybranych zabytków z rogu i kości (kamienie do gier, hetki, instrumenty muzyczne, łyżwy i płozy)

Kruszwica. Piastowski gród nad Gopłem
Wizualizacja 4K pięciu faz rozwojowych wczesnośredniowiecznego kompleksu grodowego w Kruszwicy (projekt Wojciech i Bożena Dzieduszyccy, realizacja Maciej Małachowicz i Rafał Karnicki)

Tytuł: Kruszwica wczesnośredniowieczna
Seria: Origines Polonorum, tom XVI
Autor: Wojciech Dzieduszycki, Joanna Sawicka
Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk
Projekt okładki: Zenon Porada
Na okładce: lotnicze zdjęcie Półwyspu Rzępowskiego, oraz Złoty krzyżyk z cmentarzyska przy kolegiacie św. Piotra w Kruszwicy
Miejsce: Warszawa
Rok wydania: 2023
Język: polski, streszczenia w języku angielskim
Liczba stron: 640
Format: A4 + CD
Okładka: twarda
ISBN: 978-83-66463-73-8
Wydawca: Instytut Archeologii i Etnologii PAN