Polskie rodzimowierstwo – Piotr Grochowski

Opis

Piotr Grochowski „Polskie rodzimowierstwo. Dziedzictwo przedchrześcijańskich Słowian w świecie późnej nowoczesności”

Rodzimowierstwo to współczesna religia odwołująca się do dziedzictwa przedchrześcijańskich Słowian. Wpisuje się ono zarazem w szerszy nurt zjawisk społecznych, polegających na rewitalizacji dawnych praktyk kulturowych oraz swoistej „modzie na słowiańszczyznę”, która dla wielu osób staje się swego rodzaju stylem życia oraz ważnym punktem odniesienia w budowaniu tożsamości zbiorowych i indywidualnych.

Niniejsza książka stanowi efekt wieloletnich badań etnograficznych i zawiera wszechstronny opis polskiego rodzimowierstwa, obejmujący zarówno jego historię i formy organizacyjne, jak i system wierzeniowy oraz praktyki obrzędowe, a także ukazujący społeczne, polityczne i ekonomiczne konteksty, które wpływają na jego kształt i sposób funkcjonowania. W szerszej perspektywie publikacja próbuje zarazem pokazać słowiańskocentryczną narrację o Polsce i Polakach, która wyłania się z wypowiedzi i działań rodzimowierców. Eksponując „rodzime” (niechrześcijańskie) elementy, jest ona wolna od kolonialnych uwikłań i kompleksów, co pozwala jej przezwyciężać poczucie niższości wobec Zachodu i wyższości wobec Wschodu. W tym kontekście książka ta stawia też pytanie o miejsce tradycji przedchrześcijańskich w polskiej kulturze oraz w działaniach z zakresu ochrony dziedzictwa.

Spis treści

WSTĘP – s. 9

ROZDZIAŁ 1. Polskie rodzimowierstwo na tle współczesnych religii pogańskich i innych zjawisk kultury – s. 45
1.1. Terminologia – s. 47
1.2. Między tradycją i lokalnością a nowoczesnością i globalizacją – s. 51
1.3. Zróżnicowanie współczesnych religii pogańskich – s. 58
1.4. Niejasne granice i pola konfliktów – s. 64
1.5. Mylące podobieństwa i kłopotliwe sąsiedztwa – s. 79
1.5.1. Rodzimowierstwo a ruch odtwórstwa historycznego – s. 79
1.5.2. Rodzimowiercy a rodzimokulturowcy i turbosłowianie – s. 86
1.5.3. Rodzimowierstwo a New Age i ruchy ekologiczne – s. 96
1.5.4. Rodzimowierstwo a chrześcijaństwo – s. 106
1.6. Płynne struktury i niepewne statystyki – s. 116

ROZDZIAŁ 2. Krótka historia polskiego rodzimowierstwa – s. 131

ROZDZIAŁ 3. Religia otwartego kodu i refleksyjnych wyborów – s. 159
3.1. Wprowadzenie – s. 161
3.2. Uwarunkowania wewnętrzne – s. 162
3.3. Uwarunkowania zewnętrzne – s. 167
3.4. Podsumowanie – s. 174

ROZDZIAŁ 4. W co wierzą rodzimowiercy? – s. 183
4.1. Uwagi wstępne – s. 185
4.2. Kosmologia, teologia, antropologia – s. 189
4.3. Wokół rodzimowierczego panteonu – s. 197
4.3.1. Swaróg – s. 201
4.3.2. Perun – s. 202
4.3.3. Weles – s. 205
4.3.4. Dadźbóg – s. 209
4.3.5. Chors – s. 211
4.3.6. Swarożyc – s. 213
4.3.7. Mokosz – s. 215
4.3.8. Marzanna – s. 218
4.3.9. Jaryło/Jarowit – s. 220
4.3.10. Dziewanna – s. 221
4.3.11. Strzybóg – s. 223
4.3.12. Rod, Rodzanice i Dola – s. 225
4.3.13. Łado i Leli – s. 227
4.3.14. Świętowit i Trygław – s. 229

ROZDZIAŁ 5. Święta i praktyki rytualne – s. 235
5.1. Uwagi wstępne – s. 237
5.2. Struktura świąt – s. 247
5.2.1. Ogólna charakterystyka i przebieg działań – s. 247
5.2.2. Czas i uczestnicy świąt – s. 257
5.2.3. Strukturalne znaczenie estetyki – s. 264
5.3. Święta kalendarzowe – s. 271
5.3.1. Kalendarze świąt i wyznaczanie terminów – s. 271
5.3.2. Szczodre Gody – s. 274
5.3.3. Jare Gody – s. 277
5.3.4. Kupała – s. 280
5.3.5. Plony – s. 284
5.3.6. Gromnica i Święto Welesa – s. 287
5.3.7. Maik, wiosenne Dziady i Stado – s. 292
5.3.8. Święto Peruna i Święto Mokoszy – s. 296
5.3.9. Jesienne Dziady – s. 305
5.4. Święta rodzinne i obrzędy przejścia – s. 314
5.4.1. Postrzyżyny i kosopleciny – s. 315
5.4.2. Swadźba – s. 322
5.4.3. Obrzędy związane z narodzinami dziecka – s. 329
5.4.4. Tryzna – s. 331
5.4.5. Obrzędy inicjacyjne – s. 340

ROZDZIAŁ 6. (Re)konstrukcje, (re)poganizacje i (re)sakralizacje. Strategie kształtowania praktyk religijnych – s. 347
6.1. Typy źródeł oraz praktyki i strategie rewitalizacyjne – s. 349
6.2. Stado jako przykład (re)konstrukcji – s. 357
6.3. Kupała, Gromnica i pieśni kolędnicze jako przykłady (re)poganizacji – s. 366
6.4. Topienie Marzanny jako przykład (re)sakralizacji – s. 378
6.5. Podsumowanie – s. 391

ROZDZIAŁ 7. Niewygodne ramy ponowoczesności – s. 397
7.1. Między kulturą tradycyjną a późną nowoczesnością – s. 399
7.2. Gdzie świętują rodzimowiercy? – s. 405
7.2.1. Dlaczego rodzimowiercy nie mogą świętować tam, gdzie dawni Słowianie? – s. 406
7.2.2. W poszukiwaniu miejsc kultu – s. 414
7.2.3. Rodzimowiercy na swoim – s. 421
7.3. Temporalne aspekty rodzimowierczego świętowania – s. 430
7.4. Podsumowanie – s. 441

ROZDZIAŁ 8. Zróżnicowanie i dynamika postaw społeczno-politycznych polskich rodzimowierców – s. 447
8.1. Wprowadzenie – s. 449
8.2. Polityczny pejzaż polskiego rodzimowierstwa – s. 454
8.3. Między naziolstwem a lewactwem – s. 458
8.4. Afirmacja, eliminacja i bagatelizowanie nacjonalizmu – s. 464
8.5. Od nacjonalizmu do konserwatyzmu – s. 477
8.6. Wnioski – s. 493

ZAKOŃCZENIE – s. 499
Bibliografia – s. 517
Spis fotografii – s. 547
Summary – s. 553
Indeks osobowy – s. 555

O Autorze

Piotr Grochowski – folklorysta, kulturoznawca, etnolog; profesor w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; redaktor naczelny czasopisma „Literatura Ludowa / Journal of Folklore and Popular Culture”. Zajmuje się analizowaniem różnych aspektów kultur ludowych i folkloru tradycyjnego oraz ich współczesnych transformacji i kontynuacji; bada także ruchy religijne i społeczne odwołujące się do kultury przedchrześcijańskich Słowian. Autor książek Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach (2009), Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX w. (2010), Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne (2016), a także krytycznej edycji ustnych narracji o Holokauście O tym nie wolno mówić… Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali (2019).

Spośród innych publikacji Autora dostępna w Słowiańskim sklepie jest również książka „Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach”

Miejsce wydania: Toruń
Rok wydania: 2025
Język: polski, streszczenie w języku angielskim
Liczba stron: 562
Format: 158 x 228 mm
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
ISBN: 978-83-231-6183-7
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika