Siódme niebo, podwójny kłos – Magdalena Wójtowicz-Deka

Opis

Magdalena Wójtowicz-Deka „Siódme niebo, podwójny kłos. O liczbach w kulturze ludowej”

Monografia w serii PTL „Biblioteka Literatury Ludowej”
Autor: dr Magdalena Wójtowicz-Deka
Redaktor: dr hab. Katarzyna Marcol, prof. UŚ

W serii Biblioteka Literatury Ludowej ukazał się 13 tom, pt. Siódme niebo, podwójny kłos. O liczbach w kulturze ludowej, którego autorką jest Magdalena Wójtowicz-Deka. Publikacja jest poświęcona znaczeniu i funkcji liczb w kulturze ludowej, które – oprócz funkcji pragmatycznych – pełnią też rolę symboli, służących przekształcaniu chaosu w zrozumiały i oswojony kosmos. Dzielą przestrzeń i czas, wspierają działania magiczne, przez nie przejawia się sacrum.

Czytelnik i Czytelniczka znajdą w książce odpowiedź na pytania: dlaczego podwójny kłos przynosi szczęście, ale „podwójne zęby” u noworodka to już zły prognostyk? Czy tydzień zawsze miał siedem dni? Z czego wynika lecznicza moc trzysta razy święconej kości? Które liczby łączą świat ludzki i pozaludzki, które powodują uległość pozaziemskich mocy, a które wpłyną na mnożenie dobytku i pieniędzy? „Wierzenia liczbowe” wykraczają poza kulturę ludową i są obecne także w powszechnym obiegu, nie bez powodu bowiem na pogrzeb przynosimy parzystą liczbę kwiatów, mówimy „do trzech razy sztuka”, ustawiamy cztery ołtarze na Boże Ciało, przygotowujemy dwanaście wigilijnych potraw, wierzymy, że „siódme niebo” konotuje szczęście, natomiast trzynastka – pecha.

Monografia została przygotowana na podstawie rozprawy doktorskiej, obronionej w 2020 roku w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Promotorem rozprawy był uznany folklorysta prof. Jan Adamowski. Książka dotyczy symboliki i funkcji liczb w polskiej kulturze ludowej z wyraźnym uwzględnieniem Lubelszczyzny. Powstała na podstawie danych pozyskanych ze źródeł drukowanych o charakterze etnograficznym i folklorystycznym oraz badań terenowych, prowadzonych przez autorkę w latach 2007-2015 wśród najstarszych mieszkańców wsi.

Autorka, podczas swojej pracy badawczej, z coraz większym zainteresowaniem przyglądała się silnie zakorzenionym współcześnie przekonaniom dotyczącym magii liczb, nadawaniu cyfrom znaczeń oraz niebagatelnej roli numerów w kształtowaniu wyobrażeń o świecie. Jednocześnie zauważyła, że geneza tych zachowań ludzkich nie jest wystarczająco rozpoznana, brakuje naukowego namysłu nad przekazem kulturowym dotyczącym „liczenia” nie tyle jako czynności, ile jako „sposobu bycia w świecie”. Celem wydania publikacji jest więc sięgnięcie do początków kształtowania się symboliki liczb, ukazanie jej fundamentów osadzonych w kulturze ludowej i udowodnienie, że jest ona nadal obecna w życiu współczesnego człowieka.

Praca zawiera wyjaśnienie etymologii leksemów „liczba” i „liczyć”, semantyki czynności liczenia w sytuacjach obrzędowych oraz analizę opozycji parzystość-nieparzystość. Zasadniczą część monografii stanowią analiza i interpretacja naddanego znaczenia wybranych liczb, takich jak: 1, 2, 3, 4, 7, 12 i 100. W kulturze ludowej ilość jest scementowana z jakością, więc liczby nie funkcjonują samodzielnie, ale tworzą połączenia z policzalnymi elementami świata. Te stałe, powtarzalne komponenty wskazują obraz liczb w folklorze i ich funkcje. Poza orientacją przestrzenno-czasową liczby służą zapewnieniu człowiekowi bezpiecznego bytowania w świecie.

Zaangażowanie liczb w rytuały, obrzędy oraz praktyki magiczne pozwala na wykorzystanie ich mocy tak w celu zdobycia przychylności i opieki sacrum, jak i ochrony przed światem demonicznym i zagrożeniami ze strony sił natury. Magia liczb towarzyszy człowiekowi na wszystkich etapach życia, a ich moc przejawia się zwłaszcza w momentach istotnych, wyznaczających kolejne jego etapy, jak narodziny, pierwsza kąpiel, postrzyżyny, ślub czy śmierć.

Publikacja przyczyni się nie tylko do wyjaśnienia istniejących w kulturze ludowej zwyczajów, wierzeń i praktyk związanych z numerologią. Monografia jest także cennym źródłem wiedzy o sposobach wyobrażania i interpretowania świata, co znajduje odzwierciedlenie w narracjach najstarszych mieszkańców wsi lubelskich. Zapis przekazu wiedzy ludowej, który leży u podstaw monografii, stanowi wkład w zachowanie pamięci o przeszłości, gdyż autorka zgromadziła unikalne relacje osób, które potrafią uchwycić i opisać przemiany kultury dokonujące się za ich własnego życia. Publikacja pozwoli zrozumieć kulturowe funkcje liczb, które nie tylko występują w folklorze z dużą częstotliwością, ale ich symbolika jest ciągle aktualna i obecna w takich wierzeniach, jak: przygotowanie odpowiedniej liczby wigilijnych potraw, semantyka trzykrotnych powtórzeń czy pechowość trzynastki. Na atrakcyjny charakter publikacji wpłyną także gwarowe relacje, które bogato obrazują postawione tezy.

Magdalena Wójtowicz-Deka ukończyła studia magisterskie na filologii polskiej oraz kulturoznawstwie na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Posiada stopień naukowy doktora z zakresu nauk o kulturze i religii. Autorka ponad czterdziestu publikacji o charakterze naukowym i popularnonaukowym, głównie na tematy związane z kulturą ludową. Realizowała etnograficzne badania terenowe oraz granty naukowe, między innymi finansowane przez Narodowe Centrum Nauki. Wywodzi się z rodziny od pokoleń czynnie zaangażowanej w twórczość ludową – literaturę, muzykę oraz teatr obrzędowy.

Projekt realizowany w ramach programu „Doskonała Nauka II” Ministerstwa Edukacji i Nauki – umowa MONOG/SN/0126/2023/01; wartość dofinansowania 13 959,00 zł

Miejsce wydania: Wrocław
Data wydania: 2024
Język: polski
Liczba stron: 302
Format: 170 x 240 mm
Oprawa: twarda
Seria: Biblioteka Literatury Ludowej
ISBN: 978-83-64465-68-0
Wydawca: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze