Tabu w polskiej bajce ludowej – Violetta Wróblewska

Opis

Violetta Wróblewska „Tabu w polskiej bajce ludowej. Studium folklorystyczne”

Monografia Violetty Wróblewskiej (…) jest wyczerpującym opracowaniem zagadnienia tabu w polskiej kulturze ludowej. Autorka przestudiowała niezwykle bogatą literaturę przedmiotu zarówno polską, jak i obcojęzyczną. Dotarła też do bardzo wielu źródeł z dziedziny etnografii, folklorystyki i etnolingwistyki. Omówiła w swej rozprawie różne rodzaje tabu, rozpoznane i opisane przez badaczy na całym świecie. Zajęła się więc tabu językowym, żywieniowym, seksualnym i tabu śmierci. Jako materiał do swych analiz wybrała jeden gatunek folkloru – bajkę. Imponująca jest liczba źródeł, do których dotarła w poszukiwaniu przykładów na występowanie zjawiska tabu w polskich bajkach ludowych.

Praca Violetty Wróblewskiej (…) stanowi niewątpliwie nowe ujęcie od dawna obecnej w refleksji badaczy folkloru problematyki gatunkowego zróżnicowania szeroko rozumianej bajki ludowej. Oryginalność tego ujęcia widziałabym w udanej próbie syntetycznej prezentacji różnych gatunków i odmian gatunkowych, bez preferowania w konstrukcji tego obrazu ludowej bajki magicznej, najczęściej dotąd przez badaczy analizowanej a nawet wręcz identyfikowanej z istotą bajki (bajka właściwa). Do realizacji podjętego zdania badawczego niezbędne okazało się doświadczenie autorki w zakresie badania tekstów bajek nowelistycznych, a także przekazów wierzeniowych, co w efekcie zadecydowało o tym, że zaprezentowany obraz określić można jako przekonywający a ponadto swoiście „wyważony”. Znaczny udział w konstrukcji naukowego wywodu własnych przemyśleń i interpretacji wykraczających poza utrwalone świadomości badaczy opinie, czynią tę publikację niewątpliwie potrzebną, a także atrakcyjną pod względem czytelniczym.

Z recenzji wydawniczej

Spis treści:

Wykaz skrótów – s. 9
Wprowadzenie – s. 11

Rozdział 1. Tabu chłopskie – tabu bajkowe, czyli zmysły pod kontrolą – s. 49
Sensualność a tradycyjna kultura chłopska – s. 52
Zmysły w codziennym życiu chłopstwa – s. 58
Zmysły i tabu w kulturze ludowej – s. 67
Tabu a bajka ludowa – s. 74

Rozdział 2. Tabu językowe, czyli słowo i milczenie w bajce ludowej – s. 83
Tabu językowe w kulturze ludowej – s. 83
Magia słowa a tabu w bajce ludowej – s. 98
Naruszanie tabu językowego przez człowieka – s. 109
Tabu językowe a przedstawiciele sacrum – s. 125
Tabu i magia milczenia – s. 128

Rozdział 3. Zakazane pokarmy i napoje, czyli bajkowe tabu żywieniowe – s. 139
Tabu żywieniowe w tradycji chłopskiej – s. 139
Zakazy żywieniowe w folklorze – s. 147
Konsumpcja zakazanych potraw i napojów w bajkach – s. 151
Niegodne traktowanie pokarmów – s. 163
Skutki łamania zakazów żywieniowych – s. 167
Magiczne potrawy i napoje – s. 174
Ludzkie mięso jako tabu – s. 185

Rozdział 4. Chłopska miłość, czyli tabu seksualne w bajkach ludowych – s. 203
Tabu seksualne w kulturze ludowej – s. 203
Miłość i pożądanie – s. 211
Przyrodzenie w ludowej fizjonomice a tabu – s. 221
Seksualność i tabu w bajkach ludowych – s. 228
Kontakty seksualne – s. 233
Zakazane związki – s. 242
Kazirodztwo – s. 253
Włosy i narządy płciowe – s. 262

Rozdział 5. Martwe ciała i dusze, czyli bajki ludowe wobec tabu śmierci – s. 291
Śmierć i tabu w tradycji ludowej – s. 297
Nagła śmierć w bajkach ludowych – s. 306
Martwe ciało i jego części w praktykach magicznych – s. 315
Ciała demoniczne – zmarli wracają na ziemię – s. 318
Dusze wśród ludzi – s. 333
Tabu śmierci i ograniczenia czasowo-przestrzenne – s. 336
Zakończenie – s. 343
Bibliografia – s. 351
Nota bibliograficzna – s. 373
Indeks nazwisk – s. 375
Summary – s. 385

O Autorze:

Violetta Wróblewska – folklorystka i literaturoznawczyni w Zakładzie Folklorystyki i Literatury Popularnej UMK w Toruniu. Zajmuje się folklorem, kulturą i literaturą dziecięcą oraz popularną. Jest autorką książek Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku (2003), Z zagadnień kultury popularnej (2007), Ludowa bajka nowelistyczna (źródła – wątki – konwencje) (2007) oraz współredaktorką tomów: Genologia literatury ludowej (2002), W kręgu folkloru, literatury i języka (2003), Podanie – legenda w tradycji ludowej i literackiej (2007), Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej (2011), Toruń tam i powrotem. Szkice z antropologii miasta (2011), Za miedzę, za morze, w zaświaty… Kulturowe wymiary podróżowania (2012).

Miejsce wydania: Toruń
Rok wydania: 2024
Wydanie: pierwsze
Język: polski
Liczba stron: 386
Format: 148 x 210 mm
Oprawa: miękka
Seria: Paralele: Folklor – Literatura – Kultura
ISBN: 978-83-231-5998-8
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika