Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje – Tomasz Rokosz

Opis

Tomasz Rokosz „Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje (studium etnokulturowe)”
dodruk 2024

Wyjątkowa monografia poświęcona zagadnieniu obrzędowości kupalnockowej. Pierwotnie wydana w 2016 roku, wznowiona dodrukiem w roku 2021. Po znakomitym przyjęciu i całkowitym wyprzedaniu dostępnych nakładów, książka wciąż spotyka się z dużym zainteresowaniem. Wychodząc tym oczekiwaniom naprzeciw, przygotowujemy kolejny dodruk niniejszej publikacji. Istotnym jej elementem są pieśni sobótkowe zebrane przez Autora. Interesujące dla Czytelników mogą się okazać również współczesne prezentacje żywej wciąż obrzędowości związanej z Nocą Kupały.

„Wśród uroczystości kalendarza ludowego, wigilia św. Jana świeci światłem zupełnie wyjątkowym, usuwając w cień i zapusty, i Wielkanoc, i Zielone Święta, i dorównując niemal Wigilii Bożego Narodzenia.”

Witold Klinger, “Doroczne święta ludowe a tradycje grecko-rzymskie”

“W porze letniego przesilenia słońca, w najkrótszą noc w roku z 23 na 24 czerwca obchodzono niegdyś święto powitania lata, nazywane świętojańskim. Genezą nawiązuje ono do słowiańskiego święta ognia, wody, miłości i płodności, nazywane także Nocą Kupały lub Sobótką. Od wieków otoczone było bogactwem zwyczajów i obrzędów, wśród których istotną rolę odgrywały: woda, ogień i kwitnące rośliny. W danej tradycji ludowej był to czas palenia ognisk, kąpieli, zalotów i wróżb matrymonialnych, puszczania wianków i szukania kwitnącej paproci. Naprzeciw tej tradycji wychodzi Tomasz Rokosz w książce „Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje. Studium etnokulturowe”, w której pragnie przedstawić zarówno dawne, jak i współczesne zwyczaje oraz obrzędy sobótkowe na terenie Polski. Podjęty przez Autora temat jest bardzo wskazany, gdyż w dotychczasowych opracowaniach etnologicznych, folklorystycznych, antropologicznych, językoznawczych na tak szeroką skalę nie był w ogóle podejmowany, a jedynie fragmentarycznie odnoszono się do subregionów czy regionów. Temat tym bardziej wart jest opracowania, gdyż większość dawnych obrzędów odchodzi w zapomnienie i trzeba je rekonstruować w oparciu o zbiory archiwalne, publikacje posiadające dane faktograficzne, a wśród respondentów tylko nieliczni ze starszego pokolenia sięgają pamięcią do własnego dzieciństwa, młodości czy przekazów od swoich rodziców.”

fragment recenzji ks. dr. hab. Zdzisława Kupisińskiego

Spis treści

Wstęp – 9

Rozdział 1
Założenia teoretyczne i metodologiczne – 19
1.1. Zarys metodologii badań oraz specyfika pozyskania materiałów źródłowych – 19
1.2. O istocie obrzędu – 29
1.3. Obrzęd sobótkowy – stan badań i krytyka źródeł – 49

I. W POSZUKIWANIU WZORCA OBRZĘDU SOBÓTKOWEGO

Rozdział 2
Próba rekonstrukcji modelu obrzędu – 79
2.1. Nazwa obrzędu jako podstawa jego identyfikacji – 79
2.2. Model obrzędu sobótkowego – 95

Rozdział 3
Przekraczać granice – mediacyjność obrzędu sobótkowego – 105
3.1. Kategoria czasu w obrzędzie sobótkowym – 107
3.2. Kategoria przestrzeni w obrzędzie sobótkowym – 141

Rozdział 4
Podażając za Słońcem – droga i ruch w obrzędzie sobótkowym – 163

Rozdział 5
Poziom werbalny obrzędu – pieśni sobótkowe w kontekście porównawczym – 245

Rozdział 6
Pieśń i obrzęd – o przenikaniu poziomu werbalnego i rytualnego – 313

Rozdział 7
Kod muzyczny obrzędu sobótkowego – 333

II. OD OBRZĘDU DO FESTYNU

Rozdział 8
W stronę współczesności – wybrane przekazy o wiejskich sobótkach rekonstruowanych – 377

Rozdział 9
Na Iwana, na Kupała – przykład współczesnego widowiska polskich mniejszości etnicznych – 421

Rozdział 10
W stronę festynu – 441

Apendyks
Powrót do rytuału? – 461

Zakończenie – 467
Bibliografia – 479
Wykaz miejscowości oraz informatorów, z którymi autor przeprowadził wywiady w latach 2009-2013 – 511
Mapa badań terenowych wykonanych przez autora w latach 2009-2013 – 517
Indeks nazwisk – 519
Summary – 527

Aneks

Kwestionariusz – sobótka i obrzędowość świętojańska – 535
Nuty – 539
Ikonografia i fotografie – 563

Miejsce wydania: Wrocław, Siedlce
Rok wydania: 2016
Wydanie: pierwsze, dodruk 2024
Język: polski
Liczba stron: 632
Format: 177 x 246 mm
Oprawa: twarda
Seria: Archiwum Etnograficzne
ISBN: 978-83-64415-76-0 / 978-83-64465-18-5
Wydawca: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze / Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach